« terug naar blog

Onwillekeurig

Dames en heren! Vandaag gaan we het hebben over het interessante woord onwillekeurig.
Ik neem als voorbeeld van het gebruik van dit woord de volgende zin:


"Onwillekeurig gingen zijn gedachten uit naar Maria."

In deze zin wordt volgens mij bedoeld dat hij (wie het ook moge zijn) zonder dat hij er zelf bewust op aanstuurt, aan Maria denkt. Van Dale (2005) zegt dit over onwillekeurig:

onwillekeurig (bn.)
niet opzettelijk (geschied of geschiedend), onafhankelijk van de wil

Tot zover is mijn gedachte over het woord onwillekeurig juist.
Dat zou dus betekenen dat willekeurig wél opzettelijk en áfhankelijk van de wil moet zijn.
Maar dat is het niet helemaal, want

willekeurig (bn.)
door willekeur bepaald, arbitrair, niet uitgekozen

voor de juistheid nog even het woord willekeur

willekeur (de; g.mv.)
vrije verkiezing, zich laten leiden door de wens, de inval, de gril van het ogenblik

Snapt u mijn probleem? Er is niet echt een probleem, en toch ook wel. Het voelt een beetje alsof je moet uitrekenen op welk moment het in Portugal nieuwjaar is, en dat je dan vermoedt dat er, behalve het opvallende uur tijdsverschil, ook een wintertijdadder onder het gras zit.


Reacties

27 reacties op “Onwillekeurig”

  1. De paradox zit al in willekeurig. Het is immers arbitrair en tegelijkertijd niet uitgekozen. Leuk is dat toch, taal! 🙂

  2. Marcel avatar

    Het verschil tussen willekeurig en onwillekeurig heb ik nooit gesnapt. Het is net als gesorteerde koekjes: die zijn niet gesorteerd want het is van alles door elkaar.

  3. Bas C. avatar

    Volgens mij is onwillekeurig vergelijkbaar met non-deterministisch in de statistiek. Determinisch betekent dat vaste invloeden een effect op een uitkomst hebben en dat je deze dus zeker kunt bepalen. Non-deterministisch betekent dat willekeurige (ha!) gebeurtenissen een effect op een uitkomst hebben, maar toch met een bepaalde voorkeur voor een uitkomst. Speciale vorm van deterministisch dus.

    Wellicht dat onwillekeurig ook een ‘speciale vorm’ van willekeurig is; namelijk net niet geheel willekeurig, maar met een voorkeur voor een bepaalde optie.

    In jouw voorbeeld Merel, zou dat betekenen dat de jongen dus toch onbewust een voorkeur voor zijn gedachten had over Maria.

    Maar dit is allemaal maar zojuist even door mij verzonnen; wellicht is dit een volledig foute interpretatie…

  4. Ik heb er nog 1: onverhoopt. Hoop je het nou wel of hoop je het nou niet…? (Allebei is correct, volgens de Dikke)

  5. lijnberg avatar
    lijnberg

    het is een mooi paar, interessant is welke vergelijkbare zinnen het verschil duidelijk maken. Vb: onwillekeurig keek hij naar buiten. dat kan, willekeurig keek hij naar buiten niet. Wel: zijn ogen gingen willekeurig van links naar rechts (ze gingen heen en weer, hij bepaalde snel hoe). zijn ogen gingen onwillekeurig van links naar rechts (hij kon er niets aan doen, misschien uitdruk van angst)

  6. Het is niet zo onlogisch hoor:
    – willekeurig = arbitrair, door de vrije wil (als arbiter!) gestuurd. Ofwel: zonder restricties, kiezen wat je wilt (al naar gelang het gevoel in je onderbuik of je luim van de dag of je eigen voorkeur). Dat gaat verder dan de (in wiskundige termen:) deterministische chaos waar Bas volgens mij op doelt: willekeurig wil gewoon zeggen dat jouw vrije wil bepalend is, dus als je “willekeurig” een kleur mag kiezen en je lievelingskleur is rood, dan mag dat best rood zijn. Maar als je lievelingskleur juist blauw was geweest, had je dus net zo goed blauw kunnen kiezen.
    – onwillekeurig: niet door de vrije wil gestuurd, maar door iets anders. Dat kan bijvoorbeeld het toeval zijn (in wiskundige termen: stochastisch), maar ook iets anders (bv biologische processen, of reclame-be?nvloeding zoals hier: http://omtersaaist.wordpress.com/2007/06/30/verleiders-verleid/).

    Dus als je een kleur mag kiezen en je lievelingskleur is rood, maar je kiest blauw omdat je toevallig net een blauw autootje voorbij hebt zien komen (zonder er erg in te hebben dat dat je keuze bepaald heeft), dan is dat onwillekeurig.

    De “denkfout” (als ik het zo mag noemen) die je maakt is dat

  7. Scherpe vergelijking in die laatste alinea!

  8. Merel avatar

    @hidh: je commentaar is plotsklaps afgebroken! Ik ben wel benieuwd.

  9. Waarschijnlijk wordt onwillekeurig te willekeurig gebruikt.

  10. Oi, Merel toch! Onwillekeurig is bepaald niet willekeurig! Die meneer of mevrouw die onwillekeurig aan Maria denkt doet dat niet omdat hij aan iemand wil denken en lukraak uit de 7 miljard kandidaten de Maria in kwestie heeft uitgekozen – dat zou willekeurig zijn geweest. Nee, hij/zij kan er dan misschien niks aan doen dat hij/zij aan Maria denkt, maar toeval is het zeker niet.
    (En verder betekent ‘on-‘ ook lang niet altijd ‘niet’. Zo is onweer ook weer, zijn de meeste ondingen hoe je ze ook wendt of keert toch ergens wel dingen, zijn onkosten ook kosten en zijn mensen met veel ongevallen veel gevallen.)

  11. Stond er iets filosofisch in de Viva deze week? 😉

    Geintje!

  12. Als willekeur en onwillekeur al verwijst naar de scheiding tussen het centrale zenuwstelsel en autonome zenuwstelsel, dan wordt dit alles erg verwarrend als je non-verbale communicatie door die bril gaat bekijken.
    In de eerste tien seconden van een ontmoeting wordt vaak de belangrijkste info non-verbaal gecommuniceerd, waarna we soms jaren nodig hebben om het ‘uit te werken’. Dat is bepaald niet onwillekeurig.
    En een heel leuke paradox!

  13. ernie avatar

    Het probleem is, volgens mij, dat ‘willekeurig’ en ‘onwillekeurig’ allebeide irrationeel zijn. Dat is verwarrend, op twee manieren irrationeel, jeeh. Kan je ook op meerdere manieren rationeel zijn? Met tegenzin, bijvoorbeeld?

  14. @merel: Oei, die laatste regel had gewoon weg gemoeten, was onderdeel van het “kladje”. Ja, nu ik het zo zie staan ben ik ook wel benieuwd naar welk vervolg ik in gedachten had…

    PS: de URL die ik in mijn vorige comment als homepage intypte klopte niet. Deze wel!

  15. Taal is niet leuk en schrijven is een kwestie van woorden vermijden die beter vermeden kunnen worden. Onwillekeurig is zo’n woord.

  16. au au mijn arme hersens 🙁

    Over zulke dingen moet je niet nadenken!

  17. Dan laat je (on)wille gewoon weg: keurig gingen zijn gedachten uit naar Maria. Dan kunnen katholieken het boek ook lezen.

  18. ja, taal is soms echt suf en soms echt super anyway ik sta hier ff paf van iemand die eerst een ‘kladje’ schrijft en dan pas reageert ?!!

  19. Onwille … keurig.

    Het zit ‘m denk ik in het onwille.

    Onwille is dat je niet echt wil maar moet. Omdat je gestuurd wordt, getrokken wordt, wat dan ook.

    Zoiets?

  20. En hoe onwillekeurig is de keuze voor de zin:
    “Onwillekeurig gingen zijn gedachten uit naar Maria.”

  21. Ben je bezig aan de nieuwste editie van de bijbel?

  22. Arnoud avatar

    Een uitdaging: een zelfde soort stukje over (on)denkbeeldig.

  23. Het verschil is volgens mij:
    willekeurig – je kiest of handelt bewust, vanuit een moment, maar grillig, niet geleid door enige voorkeur of regel. Je lievelingskleur is blauw, maar je kiest nu juist rood. Of toch blauw. Of toch rood. Omdat er een rode auto voorbij komt, of gewoon, nergens om.
    onwillekeurig – je kiest niet of niet bewust, je doet gewoon, met meestal de connotatie dat je wel degelijk geleid wordt door een (onbewuste) voorkeur. En daarin zit ‘m dan de voornaamste tegenstelling. In het voorbeeld van Merel: gedachten die onwillekeurig naar Maria gaan, gaan dat meestal vaker, of vaker op zo’n moment.

    Verschillen: element van keuze, element van bewustzijn, element van richting/specifieke voorkeur/volgen van een regel.

    Maar inderdaad een nogal platgetreden zinsnede en in die zin nogal vervelend en moeilijk te definieren. Heeft al veel aan betekenis verloren.

  24. jacky avatar

    Laat ik me nou net het hoofd hebben gebroken over dat woord van de week… Dus er zijn meer mensen die ’t niet snappen?

  25. Was onwillekeurig:-)aan het surfen waarbij ik op deze link kwam. Heb vervolgens willekeurig:-( een aantal geplaatste reacties gelezen. Leuk, ga hier vaker kijken

  26. onwillekeurig is onbewust, willekeurig is lukraak of zonder voorkeur. Het zijn geen uitersten, maar het is zeker niet hetzelfde. Ik dacht onwillekeurig (onbewust, automatisch) aan haar. Ik schok wakker en zag hoelaat het al was. Ik pakte een willekeurige (zomaar een) jas van de kapstok en verliet de kamer.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *